گاهى ممكن است نمازگزار در انجام جزئى از نماز شك كند; مثلاً نمى داند تشهد را خوانده است يا نه و يانمى داند يك سجده بجا آورده است يا دو سجده و گاهى در تعداد ركعاتى كه خوانده است شك مى كند، مثلاً نمى داند كه مشغول ركعت سوم است يا چهارم.
براى شك در نماز، احكام خاصى است كه بيان تمام موارد آن از حد اين نوشته خارج است، ولى بطور مختصر به بيان اقسام شك و احكام هر كدام مى پردازيم.

شك در اجزاى نماز

مسأله  : اگر نمازگزار در انجام جزئى از اجزاى نماز شك كند; يعنى نمى داند آن جزء را بجا آورده است يا نه، اگر جزء بعدى را شروع نكرده; يعنى هنوز ازمحل آن جزء نگذشته است، بايد آن را بجا آورد. ولى اگر بعد از داخل شدن در جزء بعدى شك پيش آمده; يعنى از محل آن گذشته است، به چنين شكى اعتناء نمى شود و نماز را ادامه مى دهد و صحيح است.
مسأله  : اگر بعد از انجام جزئى از نماز در صحّت آن شك كند; يعنى نمى داند جزئى را كه بجا آورده، صحيح انجام شده است يا نه، در اين صورت به شك خود اعتناء نمى كند; يعنى بنا مى گذارد بر صحيح بودن آن و نماز را ادامه مى دهد و صحيح است.

شكهايى كه نماز را باطل مى كند

مسأله  : اگر در نماز دو ركعتى مثل نماز صبح يا در نماز مغرب شك در شماره ركعت ها پيش آيد، نماز باطل است.
مسأله  : اگر بين يك و بيشتر از يك ركعت شك كند; مثلاً يك و دو يا يك و سه، نماز باطل است.
مسأله  : اگر در نماز نداند چند ركعت خوانده، نماز باطل است.
مسأله  : هرگاه يكى از شك هايى كه نماز را باطل مى كند پيش آيد، بايد مقدارى فكر كند و چنانچه چيزى يادش نيامد و شك باقى ماند، نماز را به هم مى زند و دوباره شروع مى كند.
مسأله  : شك هايى كه نبايد به آنها اعتنا كرد:
* شك در نماز مستحبى.
* شك در نماز جماعت.
* شك پس از سلام نماز.
* شك بعد از گذشت وقت نماز.
مسأله  : چنانچه طرف بيشتر شك، نماز را باطل مى كند، بايد بنا را بر كمتر بگذارد; مثلا اگر در نافله صبح شك كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بايد بنا بگذارد كه دو ركعت خوانده و اگر طرف بيشتر شك نماز را باطل نمى كند; مثلا شك كند كه دو ركعت خوانده يا يك ركعت، به هر طرف شك عمل كند، نمازش صحيح است.
مسأله  : در نماز جماعت، اگر امام جماعت در شماره ركعت هاى نماز شك كند، ولى مأموم شك نداشته باشد و به امام بفهماند كه ركعت چندم است، امام جماعت نبايد به شك خود اعتناء كند. و همچنين اگر مأموم شك كند ولى امام جماعت شك نداشته باشد، همانگونه كه امام جماعت نماز را انجام مى دهد، او هم عمل مى كند و نمارش صحيح است.
مسأله  : اگر بعد از سلام نماز شك كند كه نمازش صحيح بوده يا نه; مثلاً شك كند ركوع كرده يا نه، يا بعد از سلام نماز چهار ركعتى شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت به شك خود اعتنا نكند، ولى اگر هر دو طرف شك او باطل باشد; مثلاً بعد از سلام نماز چهار ركعتى شك كند كه سه ركعت خوانده يا پنج ركعت، نمازش باطل است.
مسأله  : اگر بعد از گذشتن وقت نماز شك كند كه نماز خوانده يا نه، يا گمان كند كه نخوانده، خواندن آن لازم نيست. ولى اگر پيش از گذشتن وقت شك كند كه نماز خوانده يا نه، يا گمان كند كه نخوانده، بايد آن نماز را بخواند، بلكه اگر گمان كند كه خوانده، بايد آن را بجا آورد.

نماز احتياط

مسأله  : در مواردى كه نماز احتياط واجب مى شود مثل شك بين سهوچهار، بايد بعد از سلام نماز، بدون آنكه صورت نماز را بهم بزند و يا يكى از مبطلات نماز را انجام دهد برخيزد و بدون اذان و اقامه تكبير بگويد و نماز احتياط را بخواند.
مسأله  : فرق نماز احتياط با نمازهاى ديگر:
* نيّت آن را نبايد به زبان آورد.
* سوره و قنوت ندارد (هر چند دو ركعتى باشد).
* آهسته خوانده مى شود و احتياط واجب آن است كه «بسم الله» را نيز آهسته بگويد.
مسأله  : اگر يك ركعت نماز احتياط، واجب باشد، پس از سجده ها تشهد مى خواند و سلام مى دهد و اگر دو ركعت واجب شده باشد، نبايد در ركعت اول تشهد و سلام بخواند، بلكه بايد يك ركعت ديگر هم (بدون تكبيرة الاحرام) بخواند و در پايان ركعت دوم تشهد بخواند و سلام دهد.

كيفيت سجده سهو

مسأله  : در مواردى كه سجده سهو واجب مى شود، مانند شك بين چهار و پنج در حالت نشسته، بايد بعد از سلام نماز، به سجده رود و بگويد: «بسم اللهِ و بِاللهِ وَ صلَّى اللهُ على محمّد و الِهِ» يا «بِسْمِ الله وَ بِاللهِ اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد» ولى بهتر است بگويد: «بِسْمِ اللهِ وَ بِاللهِ اَلسَّلامُ عَلَيْكَ اَيُّها النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكاتُهُ»، بعد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكى از ذكرهاى بالا را بگويد سپس بنشيند و تشهد و سلام را بخواند.